Professor Annet de Lange (42): “Iedereen moet gaan nadenken: Wat betekent ouder worden voor mij?”
Annet de Lange is professor ‘succesvol ouder worden’ bij de Open Universiteit en lector bij de faculteit Human Resource Management aan de HAN. In dit interview geeft ze haar visie op oud worden in Nederland, in de rest van de wereld en in haar eigen leven. Als onderzoeker en professor heeft ze een heleboel ideeën over hoe oud worden in de maatschappij of in de verpleeghuizen anders kan. Ze benadrukt het belang van positieve verhalen van ouderen en de ouderenzorg, omdat die de kracht hebben ons te motiveren om gezonder en gelukkiger oud te worden. Op deze manier raken we hopelijk allemaal geïnspireerd om een leven lang te leven.
Waar komt jouw interesse voor de verhalen van ouderen vandaan?
“Mijn moeder was voorzitter van de Stichting Welzijn Ouderen, waardoor ik al vroeg veel over ouderen hoorde. Daar is voor mij de interesse in de mooie kant van ouder worden begonnen. Ik liep als klein kind al rond bij ouderen en dan ging ik ‘op verhaal’, zoals ik dat noem. Ik dacht: ‘zij zijn wijs, zij weten hoe het leven in elkaar steekt.’ Dat vond ik ontzettend leuk. Mijn grootvader zei altijd: ‘Jij kan zo goed luisteren’.”
Wat is volgens jou het probleem in de huidige verpleegzorg?
“Soms ga ik undercover in de kantine van een verpleeghuis zitten en dan babbel ik wat met bewoners. Laatst hoorde ik weer ‘kijk, het is allemaal heel mooi hier, maar ik mis een beetje de aandacht’.” Dit is het pijnpunt dat Annet steevast blijft benoemen; het gebrek aan tijd en aandacht in de zorg. Ze mist empathisch of verbindend contact, terwijl dit de kwaliteit van leven positief beïnvloedt. Verbindend contact kan je op verschillende manieren bewerkstelligen en dit hoopt Annet in de initiatieven voor Leven Lang Leven terug te zien. Ideeën die ruimte creëren om verhalen te delen en mensen inspireren om elkaar te begrijpen. “Want dit is denk ik nodig om een leven lang leven ook leuk te maken.”
Heb jij een innovatief idee voor hoe we beter naar elkaar kunnen luisteren?
“Ik heb wel eens nagedacht over een verkorte werkweek, gecombineerd met een preventie-ochtend of -middag. Standaard één moment in de week waarbij je bijvoorbeeld iets gaat doen met iemand uit de ouderenzorg en daar dan vrij voor krijgt van je werkgever. Zo doet de werkgever iets goeds voor de ouderenzorg en draagt werkend Nederland ook bij. We moeten dus niet alleen anders zorgen, maar ook anders werken. En niet alleen voor de ouderen, maar ook voor de professional. Die zit namelijk vaak in de knel, werkt te veel, te hard, te lang. Dat is ook niet gezond.”
“Ook denk ik dat we met het creëren van een prettige werkomgeving of een prettige leefomgeving al heel veel kunnen doen. Ik was laatst in een zorghotel met prachtige, lichte ruimtes en een mooie omgeving, maar er was heel weinig ruimte om elkaar te treffen. Je kunt met de sociale kant van je leefomgeving heel veel doen.”
Je hebt het regelmatig over het beïnvloeden van onze levensstijl om fijn oud te worden. Hoe kunnen we dit voor elkaar krijgen?
“Er is veel onderzoek gedaan dat aantoont dat verbetering van je levensstijl je leven en de lengte van je leven positief beïnvloedt. Zo was er laatst weer een bericht dat je het beste vijftien kilometer per dag kan wandelen. Ik vraag me dan af, lukt dat ook die oudere professional of patiënt? Of zou je dat misschien kunnen combineren?”
“Het mooiste is natuurlijk als je zo lang mogelijk autonoom kunt blijven. Hiervoor is preventie heel belangrijk. Mijn moeder is een mooi voorbeeld. Ze was vroeger topsporter en zij was daarom erg bezig met vitaal leven. Ook toen ze niet meer sportte, bleef ze bewegen. Nu is ze tachtig en kan ze alles nog zelfstandig. Ze woont alleen, doet haar eigen boodschappen en heeft geen mantelzorghulp.”
“Vanuit de literatuur zien we hoe belangrijk het is om in zelfmanagement te investeren (adequaat omgaan met de lichamelijke en emotionele gevolgen van een chronische ziekte waardoor men een hoge levenskwaliteit kan behouden ondanks de ziekte). Zelfmanagement laat zien dat je wel degelijk invloed hebt op hoe je oud wordt of hoe jouw leven lang leven eruit gaat zien wanneer je zorg nodig hebt. Het is belangrijk je bewust te zijn van de invloed die je hebt op de kwaliteit van je leven. Helaas zien veel mensen dit niet. Dat komt door de kennisachterstand bij veel mensen.”
“Een manier om deze kennisachterstand in te halen zou kunnen zijn om meer mensen te stimuleren de ouderenzorg in te gaan. (Vrijwillig) werken in de ouderenzorg confronteert je namelijk met verschillende manieren van lang leven en de vraag hoe je dit voor jezelf wilt vormgeven. Iedereen moet gaan nadenken over wat het voor hem of haar betekent om ouder te worden, sociaal, fysiek en mentaal gezien. Ik hoop initiatieven te zien die inzetten op deze bewustwording over fijn ouder worden.”
Je hebt het vaak over het belang van een positieve blik op het leven, hoe zie je dit ten opzichte van ouder worden?
“Naarmate we ouder worden, krijgen we vaak te maken met grote veranderingen, lichamelijk, sociaal of in onze leefomgeving. De invloed die ingrijpende veranderingen in iemands leven kunnen hebben is iets waar we vanuit onderzoek eigenlijk nog heel weinig over weten. Vaak wordt verondersteld dat een ingrijpende verandering een negatieve impact heeft, maar ik wil meer aandacht voor de positieve invloed die een verandering op iemands leven kan hebben. Een mooi voorbeeld hiervan is het moederschap. De veranderingen die bij het ouder worden horen, mogen wat mij betreft ook positiever worden benaderd, zodat we niet alleen over de uitdagingen van het ouder worden horen.”
Je zegt dat je graag meer positieve verhalen wilt horen over de ouderenzorg, welke verhalen mis je nog meer?
“Ik vind dat het vrouwelijk perspectief op ouder worden nog meer belicht mag worden, zeker als we ons bedenken dat vrouwen het oudst worden. Daarbij zijn mantelzorgers vaak vrouwen en hebben ze dubbele zorgtaken. We weten dat als je te veel zorgtaken hebt, je werkvermogen langzaam afneemt. Daarom is het heel begrijpelijk dat veel vrouwen die met zulke zorgtaken te maken krijgen op een gegeven moment minder gaan werken of stoppen. Dit is één van de redenen dat we steeds vaker vrouwen zien in de langdurige armoede. Dat komt omdat zij nog niet gecompenseerd worden in hun salaris of pensioen wanneer ze zorgtaken overnemen.”
Heb je een droom of ideaal over hoe je zelf ouder zou willen worden?
“Ik word geïnspireerd door zogenoemde blue zones. Binnenkort ga ik naar Japan om zo’n blue zone te ervaren. Het zit daar in de cultuur dat iedereen veel respect heeft voor ouderen, mensen willen van hen leren. In sommige wat kleinere dorpjes in Nederland is dit gelukkig ook nog zo.”
“Een ander kenmerk van blue zones is dat mensen in een hele hechte sociale gemeenschap leven, niet in verpleeghuizen zoals wij ze kennen. Vaak zitten de families heel dicht op elkaar. Daarom hoop ik dat onze verpleeghuizen in de toekomst ook zullen voelen als kleine sociale kernen die echt onderdeel van de wijk zijn en waar ouderen vanuit hun kracht worden gezien.”
“Bij zingeving moet ik ook denken aan Denemarken (eveneens een blue zone). Daar kan je naar de universiteit tot aan je dood. Zo hebben we in Nederland HOVO, Hoger Onderwijs voor Ouderen en de Open Universiteit. Ik hoop dat steeds meer universiteiten onderwijs voor ouderen aantrekkelijk gaan maken, zodat iedereen zegt ‘ja, dat ga ik sowieso doen, totdat ik niet meer kan.’ Die mindset missen we soms in Nederland. Het lijkt wel alsof je tot je dertigste aantrekkelijk ontwikkelmateriaal bent en daarna maakt het niet meer uit wat je doet.”
Wat wil je nog kwijt aan de mensen die een idee willen inzenden voor Leven Lang Leven?
Focus je bij je inzending op de positieve kant van oud worden en de kracht die bij ouder worden hoort!
Foto: Chris Peeters / alle rechten voorbehouden