Terugblik Slotmanifestatie: De ouderenzorg klaarmaken voor de toekomst

Op 11 maart was de online slotmanifestatie van Leven Lang Leven. We presenteerden de publicatie waarin we al onze geleerde lessen van twee jaar innoveren in de ouderenzorg beschrijven. In een panelgesprek en deelsessies met het publiek bespraken we vragen als ‘hoe zorgen we ervoor dat ouderen volwaardig meedoen in de samenleving?’ en ‘hoe kunnen we meer aan de lange termijn werken in de ouderenzorg?’. We sloten af met een oproep: wil je ook werken aan een beter zorgsysteem voor iedereen? Doe dan mee aan het ideale vernieuwingstraject!

Ik ga naar 2072 en ik vraag…

“Stel je voor, je valt in slaap en je wordt vijftig jaar later wakker, in het jaar 2072, in een onbekende wereld. Je staat op, loopt naar buiten en komt daar iemand tegen. Je mag deze persoon één vraag stellen die je helpt betekenis te geven aan de wereld om je heen. Een vraag die alleen met ja of nee mag worden beantwoord. Welke vraag stel je?” 

Met deze woorden luidde Loes Damhof van de Hanzehogeschool Groningen de slotmanifestatie in. Wat kom je te weten als je vraagt ‘is het hier veilig? of ‘ben je gelukkig?’. De vragen geven informatie over wat we belangrijk vinden op dat moment. Maar ook over aannames die we doen over de toekomst. Want wat wordt dan verstaan onder ‘geluk’ of ‘veiligheid’? Het is belangrijk om te beseffen dat telkens wanneer we een toekomstbeeld schetsen, dit altijd gebaseerd is op aannames over die toekomst. Dit kan ons helpen om onze innovatieve en creatieve denkkracht te vergroten. 

‘Waarheden als een koe’

Directeur langdurige zorg van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Theo van Uum, nam de publicatie vol tips en inzichten als eerste in ontvangst. Hij benoemde dat hij een aantal ‘waarheden als een koe’ zag in de publicatie zoals ‘zie de mens’ of het belang van zingeving. Maar iets dat op papier voor de hand liggend is, hoeft dat in de praktijk niet te zijn. Onder het motto ‘schop de mensen totdat zij een geweten krijgen’ beaamde hij hoe belangrijk het is om deze ideeën te blijven uitdragen. Ook voelt hij zich nu geroepen om iets te doen met de inzichten uit hoofdstuk 3 ‘Lessen voor het systeem’. 

“Het is belangrijk dat we niet meer primair redeneren vanuit ouderenzorg, maar kijken naar de rol die ouderen in de samenleving kunnen vervullen.” 

De in de publicatie beschreven voorbeelden van organisaties waarbij vernieuwers in dienst zijn en samenwerken met organisaties aan maatschappelijke vraagstukken, inspireren hem daarbij. Hopelijk komen deze lessen ook van het papier, in de praktijk!

Voel de urgentie door te luisteren

In een panelgesprek diepten we met enkele betrokkenen van Leven Lang Leven de geleerde lessen verder uit. Eén van die lessen is: werk aan een langetermijnvisie in de ouderenzorg. Het gaat vaak over het hier en nu. Vooral de afgelopen jaren met de coronacrisis, maar ook daarvoor al. Er is een personeelstekort, het personeel dat er wel is valt uit omdat ze overwerkt raken, en het bestuur is vooral bezig met beheersen en ervoor zorgen dat alle regels worden gevolgd in plaats van het verder brengen van de werkvloer. Dit zit langetermijndenken in de weg. Er is urgentie nodig bij zorgbestuurders, stelde Dederiek Soeters, ervaren begeleider van teams in de gezondheidszorg. Die voel je door in gesprek te gaan met de professionals op de werkvloer, met de mensen die zorg nodig hebben en hun mantelzorgers. 

Jarcine Spaander, mede-oprichter van de King Arthur Groep: 

“We reizen niet naar een bestemming, maar reizen ís onze bestemming. Het enige wat we te doen hebben, is goed luisteren [naar ouderen, mantelzorgers, zorgmedewerkers]. Voer een continue dialoog en dan zetten we vanzelf stapjes richting de gewenste toekomst.”

In de praktijk gebeurt dat helaas nog te weinig. Dat maakt Fatos Ipek-Demir, oprichter van  Stichting OMAZ (Oudere Migranten Aan Zet), van dichtbij mee:

“Werd er maar naar mij geluisterd in die elf jaar mantelzorg voor mijn vader. Ik heb echt alles geprobeerd om in gesprek te gaan. En niet alleen ik, alle mantelzorgers strijden. Voor die dialoog, die reis, hebben we elkaar nodig… Ik zit op het dak van de trein en ik klamp me daaraan vast om er niet af te vallen.”

Er bestaan al veel goede initiatieven om die verbinding en die dialoog te bevorderen, maar het bereikt vaak alleen nog de happy few. Hoe bereiken we juist de meest kwetsbare groepen?

Durf te experimenteren 

Zoals Theo eerder noemde, moeten we in de ouderenzorg meer primair redeneren vanuit volwaardig meedoen in de samenleving, in plaats vanuit een zorgvraag. Maar hoe doen we dat? Volwaardig meedoen betekent voor iedereen iets anders. “Daar zijn evenveel antwoorden op als dat er mensen zijn” zei Moniek van Daal, oud-pionier bij Leven Lang Leven. Vier de diversiteit! Tegelijkertijd vulde Moniek deze vraag heel praktisch in. Met Club Goud haalt ze bijvoorbeeld de kunst- en cultuursector naar ouderen toe die niet meer in staat zijn zelf op pad te gaan. Ze organiseert exposities en live concerten bij verpleeghuizen en wijkcentra. Maar zo makkelijk gaat dat nog niet altijd. Moniek: “Ik zie veel plekken waar het klimaat op de werkvloer niet geschikt is om te experimenteren.” Dat is ook logisch; veiligheid speelt een belangrijke rol en er is een hoge werkdruk. De wil is er wel, maar de randvoorwaarden zijn vaak niet optimaal. Maak het daarom klein en durf te falen, zei Moniek. Al is het maar een halfuurtje per maand. Het is nodig om dat structureel in te bouwen in een organisatie om een innovatieklimaat te creëren. En beloon dat gedrag. Daar ligt een rol voor zorgbestuurders maar ook voor het ministerie van VWS.

En nu verder!

Tijdens de slotmanifestatie had het publiek ook de mogelijkheid om mee te praten over de besproken lessen en aanbevelingen in verschillende deelsessies. Hierin werd bijvoorbeeld het ‘toekomstscenariospel’ gespeeld, een methode om op een gelijkwaardige en laagdrempelige manier de dialoog over ouder worden aan te gaan. Ook deelde Kennisland-directeur Nora van der Linden haar ervaringen en lessen over maatschappelijke vernieuwing in de publieke sector en de sociale-innovatie-aanpak van KL. 

Het was een enerverende slotmanifestatie. En liever halen we daar het woordje ‘slot’ vanaf want we moeten door! Op basis van het tweejarige Leven Lang Leven-traject en onze ervaringen in wat wel en niet werkt, hebben we het ideale vernieuwingstraject ontworpen. Dat willen we samen met vernieuwers, mantelzorgers en zorgorganisaties uitvoeren. Doe je mee? Lees hier meer over in de publicatie. Daarin staan ook al onze lessen beschreven. We gaan er graag met je over in gesprek! Neem contact op via info@kl.nl. 

Kijk hier de slotmanifestatie terug (zonder de deelsessies).